Η ξεθωριασμένη μνήμη είναι ένα από τα καίρια χαρακτηριστικά της άνοιας. Σήμερα 21 Σεπτεμβρίου είναι η Παγκόσμια ημέρα της νόσου του Αλτσχάιμερ, η πιο συνηθισμένη μορφή άνοιας, η οποία έχει καταφέρει να κυριαρχεί -και να δυσκολεύει την καθημερινότητα- σε 150.000 άτομα στην Ελλάδα, καθώς έρευνες δείχνουν ότι κάθε χρόνο σε όλο τον κόσμο διαγιγνώσκονται 4,5 εκατομμύρια ανοϊκών ασθενών με μία διάγνωση κάθε 7 δευτερόλεπτα.

Πρόκειται για μια εκφυλιστική νόσο, δηλαδή μια ασθένεια η οποία αλλοιώνει τους νευρώνες του εγκεφάλου και παρεμποδίζει τη φυσιολογική λειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος. Όσο η ασθένεια προοδεύει τόσο ο εγκέφαλος συρρικνώνεται.

Το Αλτσχάιμερ δεν είναι μια ξαφνική άνοια όπως η καρδιαγγειακή, αλλά το άτομο καλείται να εισαχθεί σε αυτή σταδιακά, αφήνοντας το χρόνο να μεστώσει τόσο στις οικογένειες του πάσχοντα όσο και στον ίδιο.

 Η τρίτη ηλικία είναι εκείνη που πλήττεται κυρίως από τη νόσο. Η ασθένεια ξεκινά περίπου στα 60 έτη αλλά σπάνια μπορεί να παρατηρηθεί ακόμη και σε άτομα 40 χρόνων.

 Η διάρκεια ζωής ενός ατόμου με Αλτσχάιμερ κυμαίνεται από τρία έως είκοσι χρόνια. Φυσικά εξαρτάται από πολλούς παράγοντες κυρίως από τη ταχύτητα με την οποία καταστρέφονται τα εγκεφαλικά κύτταρα, την ηλικία εκδήλωσης της νόσου, τον τρόπο που βιώνεται και αντιμετωπίζεται, καθώς και τη γενικότερη ποιότητα ζωής του ασθενούς πριν και μετά τη διάγνωση. Κατά γενική ομολογία, ο μέσος όρος διάρκειας ζωής ενός πάσχοντα είναι δέκα χρόνια και αυτό όχι γιατί η ίδια η νόσος φέρει το θάνατο αλλά εξαιτίας των συμπτωμάτων της. Το άτομο εμφανίζει μεγάλη αδυναμία στη σίτιση, δυσκολεύεται να καταπιεί το φαγητό του, ως απόρροια χάνει πολύ βάρος, αυτή η αδυναμία επιτείνεται με το πρόβλημα να σταθεί όρθιος και καταλήγει να καθηλώνεται στο κρεβάτι.

Η νόσος έχει εξελικτική ή χρόνια πορεία. Οι περισσότεροι ασθενείς καλούνται να περάσουν από τρία στάδια σε καθένα από τα οποία τα συμπτώματα επιδεινώνονται.

Πιθανές ενδείξεις:

* Απόσυρση από κοινωνικές υποχρεώσεις

* Δυσκολία στον χειρισμό χρημάτων και λογαριασμών

* Ανικανότητα να πάρει αποφάσεις

* Δυσκολεύεται να θυμάται ονόματα, αντικείμενα, τόπους, ώρες και ημερομηνίες

* Χρονοτριβεί στην εκτέλεση καθημερινών πραγμάτων

* Συναισθηματική απάθεια, μείωση του ενδιαφέροντος για δραστηριότητες

* Απώλεια μνήμης, δεν μπορεί να θυμηθεί τον αριθμό του δικού του τηλεφώνου και τη διεύθυνσή του

* Χάνει το δρόμο του σπιτιού του, περιπλανώμενος στο δρόμο

* Ανικανότητα στην αναγνώριση ατόμων της οικογένειάς του, του ευρύτερου οικογενειακού του περιβάλλοντος, ακόμη και του εαυτού του

* Σταδιακά μειώνει τον λόγο του, τόσο τον προφορικό όσο και τον γραπτό

* Δεν φροντίζει την υγιεινή του, αρνείται να κάνει μπάνιο

* Προβλήματα ύπνου, κοιμάται τη μέρα, ξυπνάει τη νύχτα

* Δυσκολία στο ντύσιμο

* Μείωση της ικανότητάς του για αυτονομία

* Χάσιμο της ισορροπίας του

* Απώλεια βάρους

* Εμφάνιση ευερεθιστότητας

* Κατάθλιψη

* Ψευδαισθήσεις και παραισθήσεις

* Τρέμουλο και κινητικά προβλήματα

* Δυσκολία στην κατάποση

* Καμία αίσθηση μυρωδιάς

Δεν έχει αποδειχθεί με σαφήνεια ότι κάποια αιτία από μόνη της έχει τη δύναμη να προκαλέσει τη νόσο του Αλτσχάιμερ. Η ηλικία είναι ένα σοβαρός παράγοντας κινδύνου για την πρόκληση της ασθένειας. Όσο ο άνθρωπος μεγαλώνει τόσο αυξάνεται η πιθανότητα να νοσήσει. Η κληρονομικότητα επιπροσθέτως έρχεται να χτυπήσει το κώδωνα ανησυχίας εάν στον οικογενειακό κλοιό υπάρχουν τουλάχιστον δύο συγγενείς που πάσχουν από άνοια σε ηλικία κάτω των 50 ετών.

Άτομα με υψηλό μορφωτικό επίπεδο ενδέχεται να εμφανίζουν λιγότερες πιθανότητες να νοσήσουν, καθώς η εξάσκηση των νοητικών τους λειτουργιών είναι μεγάλη, ωστόσο εάν νοσήσουν, η νόσος εξελίσσεται με γοργούς ρυθμούς και τα άτομα «διαλύονται» ολοσχερώς.

Αξίζει ωστόσο να σημειωθεί ότι θεωρείται ως μια δαπανηρή νόσος καθώς απαιτείται να υπάρχει ένα πλεονάζον ποσό κάθε μήνα προκειμένου να μπορέσει ο ασθενής να εξασφαλίσει έναν ικανοποιητικό τρόπο ζωής.

Δεν έχει βρεθεί ακόμη αντίδοτο για τη νόσο του Αλτσχάιμερ. Το κοκτέιλ φαρμάκων που δίνεται στους ανοϊκούς ασθενείς, δεν περιλαμβάνει κάποιο συγκεκριμένο σκεύασμα για τη αναφερόμενη νόσο, αλλά φάρμακα όπως κατασταλτικά, αντικαταθλιπτικά και αγχολυτικά. Ακόμη και εάν χορηγηθεί ένα από τα παραπάνω φάρμακα εγκαίρως στον πάσχοντα η ασθένεια δεν εξαλείφεται, διότι ο ρόλος τους περιορίζεται στην μερική ανακούφιση των συμπτωμάτων, αλλά δεν καταστέλλουν την πορεία της.

Κρίνεται απαραίτητη η συμμετοχή αυτών των ατόμων σε δραστηριότητες που στοχεύουν την ενδυνάμωση της μνήμης, την φυσική κατάσταση και την κοινωνικοποίηση. Υπάρχουν αρκετά κέντρα ημέρας που μπορεί να απευθυνθεί κάποιος, τα οποία περιλαμβάνουν μεγάλη ποικιλία ενισχυτικών δραστηριοτήτων, προσαρμοσμένες στο στάδιο του κάθε ασθενή. Επιπροσθέτως, η διατροφή πρέπει να περιλαμβάνει πολλά φρούτα, λαχανικά και ψάρια πλούσια σε Ω3 λιπαρά. Η διακοπή του καπνίσματος και του αλκοόλ διαδραματίζει επίσης σημαντικό ρόλο.

ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ:

* Έξω από το δωμάτιο του ασθενή κολλάμε μια φωτογραφία του ή γράφουμε το όνομά του. Μπορούμε να το κάνουμε και για τα άλλα δωμάτια του σπιτιού.

* Δεν αφήνουμε ποτέ τον ασθενή να βγει μόνος του έξω από το σπίτι και πάντοτε προνοούμε να έχει μαζί του την αστυνομική του ταυτότητα καθώς και τον αριθμό του κινητού μας.

* Μπορούμε να παίζουμε μαζί τους διάφορα παιχνίδια μνήμης (ακουστική: να τους λέμε μια πρόταση και να τους ζητάμε να μας την επαναλάβουν, οπτική: να μας περιγράψουν μια εικόνα) προσανατολισμού (να τους δίνουμε ένα χαρτί και να τους ζητάμε να μας ζωγραφίσουν στο κέντρο, αριστερά, δεξιά), συγκέντρωσης και προσοχής (να εστιάσουν την προσοχή τους κάπου για λίγα δευτερόλεπτα), καθώς και προφορικά παιχνίδια (να τους βάζουμε να διαβάζουν δυνατά ένα αγαπημένο τους βιβλίο).

* Ζητάμε να μας περιγράψουν γεγονότα, την καθημερινότητά τους ακόμη και τι ρούχα φοράμε.

* Μιλήστε με απλές λέξεις και μικρές προτάσεις.

* Κλείστε το ραδιόφωνο και την τηλεόραση όταν τους μιλάτε για να μην αφαιρούνται.

Η νόσος του Αλτσχάιμερ είναι μια αναπάντεχη ασθένεια, όταν διεισδύσει μέσα μας κανείς δεν μπορεί να βρει την έξοδο και να δραπετεύσει από αυτή. Ωστόσο, όλοι μας καλούμαστε να μηχανευτούμε τρόπους για να απαλύνουμε τον πόνο που μας προξενεί. Οι φροντιστές αυτών των ανθρώπων αξίζουν ένα τεράστιο θαυμασμό, διότι δίνουν καθημερινά μία άνιση μάχη… Και η μεγαλύτερη ανταμοιβή για αυτούς ίσως να είναι απλά μια συναισθηματική έκφραση ευχαρίστησης που λαμβάνουν από τους ασθενείς τους!

Φραντζέσκα Καραγιάννη

MSc. Κλινική Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια

www.frantzeska-karagianni.gr